Summerhill, ένα διαφορετικό σχολείο [Πληροφορίες και ταινία]

Πληροφορίες για αυτό το άρθρο συγκέντρωσα κυρίως από την εργασία «Το σχολείο του Summerhill» του 2014 για την σχολή Φιλοσοφική (τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης των : Γκαλίτσιου Αντώνιου, Κοψαχείλη Δήμητρας, Μερτύρη Χριστίνας και Χατζηιωαννίδη Δημήτριου. Η εργασία τους βασίστηκε στην εξής βιβλιογραφία :

• Neill, A.S (1972). Θεωρία και πράξη τις αντιαυταρχικής εκπαίδευσης / Μτφρ. Κώστα Λάμπου. Αθήνα : Μπουκουμάνης.
• Νeill, A.S (1976). Σάμερχιλ : το ελεύθερο σχολείο/ Μτφρ . Σωτήρης Τσάμης. Αθήνα: Καστανιώτης.
• Holt, John (1979). Πέρα από το Σάμερχιλ. / Μτφρ. Β.Πανταζής και Γ. Νταλιάνης. Αθήνα: Kαστανιώτης
• Συλλογικό έργο (1975). Σάμμερχιλ: υπέρ και κατά / Μτφρ. Ευάγγελος Γραμμένος. Αθήνα : Kαστανιώτης.
• Summerhill: Το σχολείο που ονειρεύεσαι υπάρχει!, ( 11/11/14) TvXS

Mετά το τέλος του κειμένου ακολουθεί ταινία παραγαγής του BBC του 2008

Ήδη από τον 18^ο αιώνα οι φιλελεύθεροι και προοδευτικοί  στοχαστές διακήρυτταν τις αξίες της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της αυτοδιοίκησης. Οι ιδέες αυτές προοδευτικά διαχέονται και στο χώρο της εκπαίδευσης. Σύμφωνα με τον Έριχ  Φρομ η θεμελιακή αρχή της αυτοδιοίκησης επιδιώκει την αντικατάσταση εξουσίας από την  ελευθερία. Σε αυτήν  ακριβώς την αρχή στηρίχθηκε το σχολείο του Summerhill. Το Summerhill αποτελεί την  απαρχή της αντιαυταρχικής εκπαίδευσης. Είναι ένα μοναδικό και ριζοσπαστικό σχολείο που δημιουργήθηκε από το σπουδαίο παιδαγωγό Αλεξάντερ Σάδερλαντ Νηλ και λειτουργεί μέχρι και σήμερα. Το σχολείο αυτό, όπως αναφέρθηκε από τον ίδιο το δημιουργό του είναι ένα σχολείο όπου δυστυχισμένα παιδιά θεραπεύτηκαν και γαλουχήθηκαν έτσι ώστε να κατακτήσουν την ευτυχία.

Η ιστορία του σχολείου ξεκινά να γράφεται  το 1921 στην Γερμανία όπου ιδρύεται στο πλαίσιο του «Νέου σχολείου». Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην Αυστρία, καθώς ο ιδρυτής του δεν έμεινε ικανοποιημένος από το ήθος που διαμορφωνόταν στο σχολείο στη Γερμανία. Ο τοπικός πληθυσμός της Αυστρίας όμως δεν δέχθηκε να φιλοξενήσει ένα τόσο εναλλακτικό μοντέλο εκπαίδευσης και έτσι το σχολείο αναγκάστηκε να ξαναμετακινηθεί και να εγκατασταθεί στην Αγγλία. Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου ο χώρος του σχολείου χρησιμοποιήθηκε για την εκπαίδευση του Βρεττανικού στρατού και το σχολείο μεταφέρθηκε προσωρινά στην Ουαλία. Το σχολείο ύστερα επέστρεψε στην Αγγλία όπου συνεχίζει να λειτουργεί ως σήμερα στο χωριό Leiston  της κομητείας Suffolk, περίπου 100 χιλιόμετρα από το Λονδίνο, όπου λειτουργεί ως σήμερα.

Η αγωγή των παιδιών στο Σάμμερχιλ ακολούθησε ένα μοναδικό και ριζοσπαστικό μονοπάτι σύμφωνα με τις αρχές που έθεσε ο ίδιος ο δημιουργός του Α.Σ. Νηλ. Το επαναστατικό αυτό και εναλλακτικό μοντέλο διαπαιδαγώγησης απαλλάσσει το παιδί από το φόβο, την αυταρχικότητα και τη χειραγώγηση.

Οι θεμελιακές αρχές με βάση τις οποίες ο Νηλ κατεύθυνε τη διδασκαλία του είναι πολύ σαφείς και ξεκάθαρες.

Αρχικά πίστευε ακράδαντα πως όλα τα παιδιά ανεξαιρέτως είναι από την γέννησή τους καλά και αγαθά, με όλες τις προοπτικές να εξελιχθούν σε έναν ηθικό και δραστήριο άνθρωπο με ενδιαφέροντα και αγάπη για τη ζωή.

Επιπλέον ο Νηλ προσανατόλιζε την αγωγή και την εκπαίδευση με απώτερο και βαθύτερο σκοπό, εκείνον της κατάκτησης της ευδαιμονίας. Θεωρούσε πως το παιδί που είναι ελεύθερο είναι και ευτυχισμένο, και το παιδί που είναι ευτυχισμένο είναι περισσότερο δημιουργικό και ευγενές. Ο στόχος του Σάμμερχιλ άλλωστε είναι να κάνει τα παιδιά ευτυχισμένα και να θεραπεύσει τις αδυναμίες, τους φόβους και τα τυχόν ψυχικά τραύματα.

Για το Νηλ δεν είναι μόνο αρκετή η διανοητική –γνωστική ανάπτυξη του παιδιού. Κατά τη γνώμη του ο άνθρωπος θα πρέπει να δέχεται και ψυχικά ερεθίσματα που θα καλλιεργούν και θα αναπτύσσουν τις συναισθηματικές του λειτουργίες και δυνάμεις. Πίστευε πως η λογική και η γνώση δεν θα έπρεπε να βρίσκεται αποκομμένη από το συναίσθημα και την ψυχολογική προσέγγιση και πως το χάσμα αυτό είναι ικανό να διαταράξει μια προσωπικότητα και να εμποδίσει την ανάπτυξη της νοημοσύνης του.

Μια άλλη θεμελιώδης αρχή για την αγωγή του, είναι η άποψη πως η διδασκαλία θα έπρεπε να είναι προσαρμοσμένη σύμφωνα με τις ανάγκες του κάθε παιδιού και τον ιδιαίτερο ψυχισμό του, καθώς θα ήταν ανώφελο να παραβλέψουμε το γεγονός ότι τα παιδιά δεν έχουν την ωριμότητα ενός ενήλικα και διακατέχονται συχνά από εγωκεντρισμό.

Ακόμη θεωρούσε πως η πειθαρχία με τη μορφή εξαναγκασμού επιβολής και τιμωρίας παράγει αισθήματα φόβου στο παιδί που τα ίδια με τη σειρά τους γεννούν επιθετικότητα, γι’ αυτό και θα πρέπει να αποφεύγεται ως μέθοδος σωφρονισμού στα σχολεία. Υποστήριζε με σθένος πως κάτι τέτοιο μόλυνε και επηρέαζε αρνητικά τον ψυχισμό και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων του μαθητή.

Μια ακόμη και πολύ σημαντική αρχή του  Σάμμερχιλ που αντιτίθεται σε πολλές αρνητικές κριτικές είναι πως ο Νηλ επιδίωκε και επικροτούσε την ελευθερία, όχι όμως την ασυδοσία. Ο σεβασμός θα πρέπει να είναι αμοιβαίος, κατανόηση θα πρέπει να υπάρχει και από τις δύο πλευρές. Ούτε ο δάσκαλος αρμόζει να καταπιέζει κάποιο παιδί, ούτε όμως και ο μαθητής το δάσκαλο.

Επιπρόσθετα ο Νηλ ως παιδαγωγός στη θεωρία και στην πράξη επιδίωκε μια σχέση αγάπης και ειλικρίνειας με τους μαθητές του και πίστευε πως η σχέση μεταξύ παιδιού και παιδαγωγού πρέπει να είναι αληθινή με προσωπικό και ψυχικό βάθος και ειλικρίνεια.

Οι απόψεις του μεγάλου παιδαγωγού σχετίζονται και με την αυτονόμηση του παιδιού. Υποστήριζε πως για να φτάσει το παιδί σε μέγιστη πνευματική και διανοητική ανάπτυξη, είναι θεμιτό να αυτονομηθεί εντελώς και να ανεξαρτητοποιηθεί από τους αρχικούς δεσμούς του με  τους γονείς και τους μετέπειτα δεσμούς του με τα κοινωνικά στερεότυπα. Μόνο η ελευθερία εξυψώνει το πνεύμα.

Ακόμη ο Νηλ επιδίωκε στο σχολείο του να εξαλείψει κάθε είδους αισθήματα ενοχής από το παιδί τα οποία το υποτάσσουν και το στοιχειώνουν. Κατά τη γνώμη του η ενοχή οδηγεί στο φαύλο κύκλο της υποταγής στην εξουσία, ακρωτηριάζει έμμεσα την προσωπική βούληση και τη σκέψη. Το κλειδί για την ελευθερία είναι η απενοχοποίηση.

Με την παραπάνω άποψη σχετίζεται και μια πολύ κομβική διαφορά του Σάμμερχιλ από τα άλλα σχολεία, ότι δηλαδή στο σχολείο αυτό δεν διδάσκονται καθόλου θρησκευτικά, γεγονός όμως που δεν αλλοιώνει τον ανθρωπιστικό του χαρακτήρα.

Για το Νηλ η θρησκεία δεν είναι απαραίτητη για τον άνθρωπο που στηρίζεται στις δυνάμεις του και πιστεύει πως οι άνθρωποι δεν θα έπρεπε να προσπαθούν να ευχαριστήσουν κάποιο θεό, αλλά να κατακτήσουν οι ίδιοι την ευτυχία.

Το Σάμμερχιλ ξεκίνησε ουσιαστικά σαν πείραμα.  Το πείραμα της ελευθερίας που κάνει θαύματα. Το Σάμμερχιλ ή αλλιώς «το ελεύθερο σχολείο» διαφέρει  από  τα υπόλοιπα σχολεία ως προς τον τρόπο διαπαιδαγώγησης, καθώς στο Σάμμερχιλ τα παιδιά είναι ελεύθερα να επιλέξουν μόνα τους πώς θα διαχειριστούν το χρόνο τους. Τα πάντα στο σχολείο λειτουργούν με τρόπο ώστε τα παιδιά να είναι ελεύθερα.

Το σχολείο αυτό δέχεται μαθητές από πέντε μέχρι και δεκαπέντε ετών που φοιτούν έως το δέκατο έκτο χρόνο της ηλικίας τους. Φιλοξενεί και μαθητές από άλλες χώρες. Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες ανά ηλικία και κάθε ομάδα έχει επικεφαλή μια γυναίκα, τη λεγόμενη «ομαδική μητέρα». Κρίνουμε σκόπιμο ακόμη να σημειωθεί πως οι μαθητές του Σάμμερχιλ είναι και παιδιά που είχαν αποτύχει σύμφωνα  με το τότε εκπαιδευτικό σύστημα και με βάση τα συμβατικά σχολεία. Ορισμένοι μαθητές ήταν παιδιά με επιβαρυμένο παρελθόν, μαθησιακές δυσκολίες και συχνά δυσάρεστο οικογενειακό περιβάλλον.

Όλοι οι μαθητές χωρίζονται σε τμήματα με βασικό κριτήριο το επίπεδό τους και όχι την ηλικία τους. Δεν υπάρχει διαχωρισμός αγοριών και κοριτσιών. Τα παιδιά αφήνονται ελεύθερα και αναπτύσσουν υγιείς σχέσεις μεταξύ τους.

Στο σχολείο του Σάμμερχιλ οι μαθητές γευματίζουν, στρώνουν τα κρεβάτια τους και κατά τις  εννιά και μισή αρχίζει το μάθημα. Το πρόγραμμα τοιχοκολλείται, η παρακολούθηση όμως είναι προαιρετική.

Τα μαθήματα και οι δραστηριότητες που προσφέρει το σχολείο δεν είναι υποχρεωτικά αλλά παρακολουθούνται μόνο αν το παιδί το επιθυμεί. Το μάθημα κρατάει έως το μεσημέρι.

Τα απογεύματα  είναι ελεύθερα  να πάρουν μέρος σε διάφορες δραστηριότητες και όπως η ζωγραφική, η ξυλουργική, η γλυπτική, ο κινηματογράφος και πολλά άλλα.

Τα Σαββατόβραδα γίνεται σχολική  συνέλευση όπου παίρνουν μέρος όλοι οι μαθητές και στη συνέχεια ακολουθεί χορός.  Στο Σάμμερχιλ δίνεται έμφαση στην αγωγή του παιδιού και την καλλιέργειά του  μέσα από το παιχνίδι, τη μουσική, το χορό, το θέατρο και τη συγγραφή και εκτιμάται ιδιαίτερα η θεραπευτική αξία αυτών στο μαθητή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ότι τους χειμερινούς μήνες διοργανώνονται βραδιές θεάτρου με έργα που γράφονται ακόμη και από τους ίδιους τους μαθητές.

Στο Σάμμερχιλ επίσης η εργασία είναι υποχρεωτική. Όλα τα παιδιά υποχρεούνται να κάνουν κάποιας μορφής εργασίας στα πλαίσια του εκπαιδευτικού οικοδομήματος, αλλιώς θα πρέπει να  να πληρώσουν χρηματικό πρόστιμο.

Οι απόφοιτοι του Σάμμερχιλ είχαν μάθει από πολύ μικροί να εργάζονται, αυτό σε συνδυασμό με την ελευθερία ως προς τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους, τους έδινε αργότερα τη δυναμική και την ώθηση να προοδεύσουν στο επάγγελμα που επέλεξαν να ακολουθήσουν. Υπήρχαν βέβαια και ορισμένες αποτυχίες ειδικά σε εκείνους με ασταθές οικογενειακό περιβάλλον.

Ο Α.Σ.Νηλ γεννήθηκε το 1883 στο Φορφάρ της Σκωτίας και αποφοίτησε από την Αγγλική Φιλολογία του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου. Ο ίδιος δίδαξε για δώδεκα χρόνια στη Σκωτία. Όντας καταπιεσμένος από  το τότε εκπαιδευτικό σύστημα τόσο ως μαθητής όσο και ως εκπαιδευτικός αποφάσισε να ιδρύσει ένα σχολείο βασισμένο στην αρχή της αντιαυταρχικότητας και της ελευθερίας. Το σχολείο του Summerhill διατηρεί μέχρι και σήμερα τη φιλοσοφία του ιδρυτή του.

Ο Νηλ ανέπτυξε μια ισχυρή σχέση με τους μαθητές του, μια σχέση «ζωής» και στο πρόσωπό του τα παιδιά έβλεπαν τον κύριο υπερασπιστή της προσωπικής τους ελευθερίας. Πίστευε ότι η ευτυχία του παιδιού πρέπει να είναι η κυρίαρχη παράμετρος σχετικά με την ανατροφή του και ότι αυτή η ευτυχία πηγάζει από το αίσθημα της προσωπικής ελευθερίας.

Ο Νηλ αντιμετώπιζε τα παιδιά ως ισοδύναμες προσωπικότητες με το δάσκαλο. Ως γνήσιος παιδαγωγός φρόντιζε να εγκαταστήσει μια αυθεντική και δυναμική σχέση με τους μαθητές που δέχονταν στο ίδρυμά του. Η αγάπη και το ενδιαφέρον που φανέρωνε για τα παιδιά είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια ειλικρινής και πηγαία σχέση μεταξύ τους, με τους περισσότερους μαθητές να τον αντιμετωπίζουν αργότερα σαν «πατέρα τους». Η σχέση Νηλ και μαθητών ήταν περισσότερο προσωπική. Για το Νηλ κάθε μαθητής στο εκπαιδευτικό του ίδρυμα ήταν ξεχωριστός και προσπαθούσε να αποφύγει τυχόν γενικεύσεις και αφορισμούς. Επιδίωκε συμπάθεια και ευσπλαχνία προς όλους ανεξαρτήτως επίδοσης, διαγωγής, φύλου ή κοινωνικής κατάστασης. Ο ίδιος ο Νηλ μάλιστα έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους μαθητές που προέρχονταν από προβληματικό οικογενειακό περιβάλλον, όπου η ενδοοικογενειακή διαμάχη ή άλλοτε η αμέλεια είχαν ως αποτέλεσμα δυστυχισμένα παιδιά. Έτσι κατάφερε να δημιουργήσει μια δυνατή σχέση με τα περισσότερα παιδιά, που αποδείχτηκε ότι είχε θεραπευτική αξία.

Η σχέση αυτή, ακόμα, στηρίχθηκε στα ιδιωτικά μαθήματα που πρόσφερε στους μαθητές του, τα οποία περιλάμβαναν συζητήσεις πάνω σε προσωπικά ζητήματα και αποτελούσαν ένα είδος ψυχοθεραπείας.

Ο Νηλ εξασφάλισε ένα είδος συνεργατικότητας και σωστής επικοινωνίας με τους μαθητές του. Με αυτόν τον τρόπο κατάφερε να γνωρίσει την ψυχική ιδιομορφία των μαθητών, να μορφοποιήσει τις αγαθές κληρονομικές  δυνατότητές τους και να εκριζώσει κάθε κακή και αρνητική καταβολή τους. Με άλλα λόγια μπόρεσε να γίνει αποδέκτης ισχυρών θετικών και αρνητικών συναισθημάτων και να τα αξιοποιήσει έτσι ώστε να πετύχει την ψυχική ισορροπία των παιδιών.

Τέλος,  καλλιέργησε διάφορες ψυχικές και ηθικές δυνάμεις στους μαθητές του όπως η επιμονή, η υπομονή, η αγάπη, η κατανόηση, η εμπιστοσύνη, ο αλληλοσεβασμός, το θάρρος και η αισιοδοξία. Προσπάθησε με λίγα λόγια να είναι ανθρώπινος και όχι μια μηχανή διδασκαλίας, ενώ ταυτόχρονα ενθάρρυνε πολύ τους μαθητές του, στήριζε τις επιλογές τους ακόμα και όταν ήταν λανθασμένες και προωθούσε το αίσθημα της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης.

Η καθημερινότητα των παιδιών που φοιτούν στο σχολείο του Σάμμερχιλ στηρίζεται  στην αυτορρύθμιση τους. Με τον όρο αυτό εννοούμε  ότι τα παιδιά «ρυθμίζουν» τον εαυτό τους, (διαμορφώνουν ένα πρόγραμμα για τα ίδια) σύμφωνα με τα ξεχωριστά ενδιαφέροντά τους, έτσι ώστε η πράξη/δραστηριότητα με την οποία καταπιάνονται να μην είναι εξωγενής και καταπιεστική αλλά να πηγάζει από  μέσα τους ως επιθυμία.

Δίνεται λοιπόν στα παιδιά η ελευθερία να διαμορφώσουν αυτοβούλως τις καθημερινές τους συνήθειες προς όφελός τους.

Ο Α.Σ.Νηλ υποστηρίζει πως δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη συνταγή ώστε να αυτορρυθμίζονται τα παιδιά.

Θεωρεί πάντως απαραίτητη προϋπόθεση τη σωστή καθοδήγηση των γονέων. Ένα παιδί δεν μπορεί να αυτορρυθμίζεται περισσότερο από όσο η μητέρα του. Η συμπεριφορά των γονέων είναι αυτή που θα καθορίσει και τη συμπεριφορά των παιδιών. Μια νευρική μητέρα που ξεσπά πάνω στο παιδί της και θέλει να εντυπωσιάσει τους γείτονες με την καθωσπρέπει συμπεριφορά του παιδιού της δεν θα καταφέρει να βοηθήσει το παιδί της στην προσπάθειά του για αυτορρύθμιση.

Ένα άλλο μεγάλο λάθος των γονέων είναι πως επιθυμώντας να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδία τους με ελευθερία, δεν τους λένε ποτέ ‘όχι’. Οι γονείς δεν θα πρέπει να ξεχνάνε πως ένα παιδί χρειάζεται προστασία και ότι αυτή δεν αναιρεί την αυτορρύθμιση.

Ανάληψη ευθυνών από τα παιδιά

Αν αφήσεις ένα παιδί να επιλέξει μόνο του πως θα περάσει τη μέρα του, είναι σίγουρο πως θα προτιμήσει να παίξει παρά να διαβάσει. Στην παιδική ηλικία κανένα παιδί δεν χορταίνει το παιχνίδι. Η θεωρία του Σάμμερχιλ είναι πως όταν ένα παιδί έχει χορτάσει το παιχνίδι θα αρχίσει να εργάζεται και να αντιμετωπίζει δυσκολίες (Α.Σ.Νηλ, 1976). Η παραπάνω θεωρία έχει αποδειχτεί από τη συμπεριφορά των μαθητών του Σάμμερχιλ οι οποίοι μπορούν να κάνουν σωστή δουλειά ακόμα και όταν αυτή είναι δυσάρεστη. Οι μαθητές του Σάμμερχιλ αποκτούν επιθυμία για εργασία. Επιλέγουν το αντικείμενο με το οποίο θέλουν να  καταπιαστούν και ασχολούνται με αυτό με όρεξη. Εξελίσσονται σε δημιουργικούς ανθρώπους οι οποίοι δεν θα σταματούσαν να δουλεύουν αν κέρδιζαν μια περιουσία.

Τα παιδιά που έχουν μεγαλώσει με  ελευθερία μπορούν εύκολα να αντιμετωπίσουν τα καθήκοντά τους. Αλλά δεν γίνονται ποτέ μενομανή, που σημαίνει ότι παραμένουν συνειδητά και δεν θάβονται βαθιά στο θυμό και στο μίσος, και στις ευχές θανάτου εναντίον εκείνων που απαιτούν αυτά τα καθήκοντα (ό.π.).

Η ακαταστασία στο σχολείο

Όταν ρωτήσεις τον Α.Σ.Νηλ γιατί το σχολείο είναι τόσο ακατάστατο σου απαντάει πως ένας ψυχολόγος έγραψε κάποτε

ότι «όποιος δίνει αξία στην ευταξία έχει μυαλό ακατάστατο».

Εξομολογείται πως ο ίδιος είναι πολύ ακατάστατος και ότι ακόμα κανένας δημιουργικός άνθρωπος δεν ήταν ποτέ νοικοκύρης.

Αφήνει τα παιδιά να βρωμίζουν το χώρο χωρίς να τους λέει τίποτα πιστεύοντας ότι από μόνα τους τα παιδιά κάποια στιγμή θα αντιληφθούν την ακαταστασία και θα συμμαζέψουν.

Πολλές φορές βέβαια τα παιδιά δεν ασχολούνται ποτέ με το συμμάζεμα. Δεν θα ισχύει όμως αυτό για όλη τους τη ζωή.

Τα ελεύθερα παιδιά ακόμα είναι τελείως αδιάφορα στο θέμα του ντυσίματος. Ένα καλοντυμένος κύριος χρειάζεται αυτή την εμφάνιση για να αναπληρώσει το κενό που έχει μέσα του. Τα ελεύθερα παιδιά προτιμούν να φορούν απλώς χρηστικά ρούχα. Βάζουν βέβαια τα καλά τους για το πάρτυ που διοργανώνεται στο τέλος της χρονιάς.

Διοίκηση σχολείου

Ο πιο σημαντικός θεσμός του σχολείου είναι η γενική συνέλευση. Εκεί παίρνονται όλες οι αποφάσεις που αφορούν το σχολείο. Όλα τα μέλη έχουν ίσο δικαίωμα ψήφου, ανεξαρτήτως ηλικίας ή θέσης στο σχολείο. Ακόμα και η  ψήφος του Νηλ ισοδυναμεί με τη ψήφο οποιουδήποτε μαθητή.

Εάν ένα παιδί επιθυμεί να πάρει άδεια για να πάει κάπου ή να κάνει κάτι ψηφίζεται στην συνέλευση. Σε αυτήν ακόμα ψηφίζονται οι ποινές για τα παιδιά που έχουν τιμωρηθεί (οι ποινές τους είναι χρηματικά πρόστιμα).

Οτιδήποτε λοιπόν γίνεται στο σχολείο συναποφασίζεται από όλα τα μέλη του.

Τα παιδιά πάντα ακούνε με προσοχή τα όσα λέγονται στη συνέλευση και έχουν συναίσθηση της αξίας της ψήφου τους.

Ένα πολύ μικρό παιδί βέβαια δεν αντιλαμβάνεται πολλά από αυτή τη διαδικασία, αντιλαμβάνεται όμως το δικαίωμα του στην ψήφο και στην ισότητα.

Ελευθερία έξω από  το σχολείο.

Μια πολύ συχνή ερώτηση είναι πώς μπορεί ένα παιδί να διαχειριστεί την ελευθερία όταν φεύγει από το σχολείο και ζει σε μια κοινωνία με τόσους περιορισμούς.

Η αλήθεια είναι πως τους είναι δύσκολο να προσαρμοστούν στα κοινωνικά στερεότυπα, όμως αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα να είναι ευέλικτα ώστε να γίνονται κοινωνικώς αποδεκτά. Ο Α.Σ.Νηλ υποστηρίζει ότι η ελευθερία δεν δημιουργεί επαναστάτες διότι για να εναντιωθεί κάποιος  στο κατεστημένο θα πρέπει πρώτα να έχει υποφέρει από  αυτό.

Τα παιδιά λοιπόν του Σάμμερχιλ πολλές φορές συμβιβάζονται με τον τρόπο ζωής που είθισται κοινωνικά, ζουν όμως ήρεμα και ευτυχισμένα μια αρμονική ζωή.

ΘΕΜΑΤΑ ΗΘΙΚΗΣ -ΣΕΞ -ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ

Το Σάμμερχιλ διατηρεί μια προοδευτική και ρηξικέλευθη για την εποχή του στάση απέναντι στο ζήτημα της σεξουαλικότητας. Σύμφωνα με το Νηλ η αντιμετώπιση της σεξουαλικότητας με ηθικό-θρησκευτικό κριτήριο είναι κατακριτέα. Δεν θεωρούσε πως το σεξ είναι κάτι κακό, αμαρτωλό και βρώμικο. Πίστευε πως είναι μια διαδικασία απόλυτα υγιής και φυσική. Έχοντας αυτή τη στάση αποδέχονταν τις σεξουαλικές σχέσεις ανάμεσα στους μαθητές του, χωρίς βέβαια να τις επιδιώκει.

Οι περισσότεροι από τους μαθητές του ήταν επιβαρυμένοι με μια αρρωστημένη αντίληψη για τη σεξουαλικότητα και τις λειτουργίες του σώματος. Με το να καταδικάζουν οι γονείς την σεξουαλική επιθυμία καταπιέζουν το παιδί και προβάλλουν τα δικά τους ατομικά αισθήματα ενοχής πάνω τους. Οι θρησκόληπτοι γονείς πιστεύουν ότι η σάρκα υποβιβάζει την ανθρώπινη υπόσταση και θεωρούν πως το σώμα οδηγεί τον άνθρωπο στον πειρασμό και στην αμαρτία. Το γεγονός αυτό δημιουργεί πολλές φορές το ενδιαφέρον για το άσεμνο, το προκλητικό και το αισχρό ως συνέπεια των ίδιων των απωθήσεων. Ακόμα μετατρέπει την αγάπη και τον έρωτα σε μίσος και επιθετικότητα.

Η πλειοψηφία των γονέων κατακρίνουν και καταδικάζουν την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία και αρνούνται την ύπαρξη μαθημάτων που αναφέρονται στην σεξουαλική ευδαιμονία. Έτσι τα μαθήματα επικεντρώνονται μόνο στην φυσιολογία του έρωτα καθώς οι γονείς δεν είναι αρκετά ώριμοι για να δεχθούν κάτι παραπάνω.

Ο Νηλ πιστεύει ότι δεν θα έπρεπε να διδάσκεται το σεξ, παρά μόνο να δίνονται συμβουλές στα παιδιά όσον αφορά την προστασία τους από μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη ή από αφροδίσια νοσήματα. Κατακρίνει την ελλειπή ενημέρωση των μαθητών καθώς έτσι τα παιδιά ανταλλάσσουν λανθασμένες πληροφορίες μεταξύ τους γύρω από αυτό το θέμα.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα σαδιστικές και πορνογραφικές εμμονές. Ακόμα ο Νηλ πιστεύει ότι η ανακάλυψη των αντισυλληπτικών μέσων πρέπει τελικά να οδηγήσει σε μια καινούργια σεξουαλική ηθική, γιατί σε τελευταία ανάλυση ο φόβος των συνεπειών είναι ένας από τους ισχυρότερους παράγοντες της σεξουαλικής ηθικής. Για να είναι κανένας ελεύθερος πρέπει να αισθάνεται ασφαλής στον έρωτα (A.S.Nill, 1972: 276-277) .

Tα παιδιά του Σάμμερχιλ, χωρίς σεξουαλικά αισθήματα ενοχής, φόβου ή ντροπής δεν έχουν την ανάγκη της πίστης και της αναζήτησης του θρησκευτικού δρόμου από όπου θα ζητούσαν την εξιλέωση για τις «αμαρτωλές» σεξουαλικές τους πράξεις.

Στο Σάμμερχιλ δεν  υπάρχει μάθημα θρησκευτικών καθώς το σχολείο ενθαρρύνει τα παιδιά να πιστεύουν στις δικές τους δυνάμεις και όχι σε κάποια μεταφυσική οντότητα. Ο ίδιος ο Νηλ δεν εναντιώνεται στους θρησκόληπτους ανθρώπους, εναντιώνεται όμως σε εκείνους που υποτάσσουν την ευτυχία και την ελευθερία τους στην εξουσία του θεού. Ο Νηλ πιστεύει σε μια νέα θρησκεία που θα τιμά τον θεό με το να κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους (ό.π.:314). Η άποψή του αντιτάσσεται με τη διάκριση του σώματος από το πνεύμα και τον υποβιβασμό του ανθρώπου ως σαρκική οντότητα. Θεωρεί πως ο άνθρωπος αναζητά στο θείο την εξιλέωση και την άφεση των αμαρτιών του και έτσι αποποιείται την προσωπική ευθύνη των πράξεών του. Η θρησκεία μέσα από τα μάτια του Νηλ υποβιβάζει την γήινη ζωή καθώς την θεωρεί προετοιμασία μιας ανώτερης,  πνευματικής, μεταθανάτιας και αέναης ζωής.

Επίσημη ιστοσελίδα του σχολείου : 100 years of Summerhill

Ακολουθεί η ταινία για το σχολείο Summerhill με ελληνικούς υπότιλους παραγωγής του 2008 από το BBC και λίγα σχόλια για την ταινία από την Νανά Χατζή, Καθηγήτρια Αγγλικών, Πρώην μέλος του προσωπικού του Σάμερχιλ και Εκπρόσωπός του στην Ελλάδα

 

Η ταινία αναφέρεται στο παγκοσμίου φήμης δημοκρατικό σχολείο Σάμερχιλ. Απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 10 – 14 ετών, ΟΜΩΣ αξίζει να την δουν νέοι, γονείς, εκπαιδευτικοί και γενικά όσοι ενδιαφέρονται για την ελεύθερη και δημοκρατική ανατροφή και εκπαίδευση των παιδιών.

Σκηνοθέτης: Jon East,

βραβεία: 1. Royal Television Society 2. BAFTA

Σεναριογράφος: Alison Hume

Προτάθηκε για 3 βραβεία British Academy Children’s Awards 2008, σκηνοθεσίας, σεναρίου, πρωτοεμφανιζόμενου ηθοποιού.

Kέρδισε 2 βραβεία: Βραβείο σεναρίου Alison Hume Βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου ηθοποιού Eliot Otis Brown Walters (στον ρόλο του Ράιαν)

Γυρίστηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου στον υπέροχο χώρο του σχολείου. Όλοι οι κομπάρσοι και άλλα παιδιά σε πολύ δευτερεύοντες ρόλους είναι μαθητές του σχολείου.

Η ενδελεχής έρευνα και η βαθειά κατανόηση των συντελεστών της ταινίας σχετικά με την σπουδαιότητα του τι πραγματικά συμβαίνει στο σχολείο αυτό, είχε ως αποτέλεσμα να επιτύχουν κάτι πάρα πολύ δύσκολο. Μέσω της μυθοπλασίας, του εξαιρετικού σεναρίου και της εξαιρετικής σκηνοθεσίας δίνουν μια πάρα πολύ επιτυχημένη “γεύση” της ουσίας και της “ατμόσφαιρας” του Σάμερχιλ μέσα από την εμπειρία της Μάντυ και του Ράιαν.

Μετά τις πασχαλινές τους διακοπές τα παιδιά επιστρέφουν στο Σάμερχιλ για το καλοκαιρινό σχολικό τρίμηνο. Η Μάντυ, με μητέρα δικηγόρο και ο Ράιαν, με πατέρα εργατικής τάξης, έρχονται για πρώτη φορά στο σχολείο.

Η ταινία αναφέρεται επίσης στην δικαστική διαμάχη μεταξύ του Σάμερχιλ και του Υπουργείου Παιδείας της Αγγλίας. Το 1999 μια ομάδα επιθεωρητών της Υπηρεσίας Επιθεώρησης Σχολείων της Αγγλίας, OFSTED (Οffice For Standards in Education) επισκέφτηκε το Σάμερχιλ για την καθιερωμένη επιθεώρηση ρουτίνας. Ούτε λίγο, ούτε πολύ, σε πλήρη αντίθεση με την φιλοσοφία του σχολείου, οι επιθεωρητές απαίτησαν η προαιρετική παρακολούθηση των μαθημάτων να γίνει υποχρεωτική. Έδωσαν στο σχολείο διορία έξι μηνών να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις τους, με την απειλή ότι σε αντίθετη περίπτωση θα το έκλειναν. Το Σάμερχιλ αναγκάστηκε να καταφύγει στα δικαστήρια ενάντια στο Υπουργείο Παιδείας της Αγγλίας. Ο Δαυίδ ενάντια στον Γολιάθ!

Κινητοποιήθηκε πάρα πολύς κόσμος για την υπεράσπιση του σχολείου, οι τότε παρόντες αλλά και πρώην μαθητές, οι γονείς τους, διευθυντές άλλων ανεξάρτητων σχολείων, έμπειροι σχολικοί επιθεωρητές, ψυχολόγοι, βουλευτές, καθηγητές πανεπιστημίου και άλλοι. ‘Εγινε πολύς θόρυβος στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και το θέμα συζητήθηκε ακόμα και στην Βουλή των Λόρδων. Επίσης, για να λάβουν γνώση του θέματος από πρώτο χέρι, τρεις από τους δικαστές επισκέφθηκαν το σχολείο πριν από την δίκη και ένας και μετά το τέλος της. Ο θόρυβος προκλήθηκε και έγινε εκτενής συζήτηση στα μέσα ενημέρωσης και γιατί το Σάμερχιλ είναι το πρώτο και το πιο διάσημο δημοκρατικό σχολείο παγκοσμίως αλλά και γιατί ετέθη το ερώτημα, “Ποιος τελικά είναι υπεύθυνος να αποφασίζει τι είδους εκπαίδευση θα ακολουθούν τα παιδιά. Το κράτος ή οι γονείς των παιδιών;» Τον Μάρτιο του 2000 η δίκη τελείωσε πριν καλά καλά αρχίσει. Οι δικηγόροι του Υπουργείου Παιδείας συνειδητοποίησαν όχι μόνον ότι θα έχαναν την δίκη αλλά και ότι θα γινόταν “ρεζίλι” όχι μόνον η Υπηρεσία Επιθεώρησης Σχολείων αλλά ακόμα και ο ίδιος ο Υπουργός Παιδείας. ‘Ετσι αναγκάστηκαν να ζητήσουν εξωδικαστικό συμβιβασμό με πάρα πολύ ευμενείς όρους για το σχολείο. Είναι ενδιαφέρον ότι ένας βασικός όρος του συμβιβασμού ήταν ότι στις μελλοντικές, κανονικές επιθεωρήσεις του σχολείου θα παρευρίσκονταν, ως εκπρόσωποι του σχολείου, δυο ανεξάρτητοι ειδικοί επιστήμονες, σε ρόλο “επιθεωρητών” των επιθεωρητών του Υπουργείου! Δηλαδή θα επιθεωρούσαν εάν έκαναν σωστά την δουλειά τους οι επιθεωρητές! Αυτό και έγινε.

Η ιστορία αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία και ενδιαφέρον. Θα άξιζε πραγματικά να γίνει μια ταινία για ενήλικες με πλοκή όλα τα σχετικά με τη δίκη. Την δικαστική υπεράσπιση του σχολείου ανέλαβε o διάσημος δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακαδημαϊκός και συγγραφέας Geoffrey Robertson. Παρεμπιπτόντως στον ίδιο δικηγόρο είχε αναθέσει το Ελληνικό κράτος την διεκδίκηση της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα.